
تعداد نشریات | 13 |
تعداد شمارهها | 631 |
تعداد مقالات | 6,584 |
تعداد مشاهده مقاله | 8,927,760 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,458,145 |
تحلیل رویکردهای هیدرولوژیکی و هیدرولیکی در برآورد محدوده جریان مطلوب زیستمحیطی رودخانه زایندهرود | ||
مجله پژوهشهای حفاظت آب و خاک | ||
دوره 31، شماره 4، دی 1403، صفحه 35-62 اصل مقاله (1.39 M) | ||
نوع مقاله: مقاله کامل علمی پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22069/jwsc.2024.22357.3726 | ||
نویسندگان | ||
یوسف رجبی زاده1؛ کورش قادری* 2؛ محبوبه حاجی اسماعیلی3؛ محمد مهدی ملک پور شهرکی1 | ||
1دانشجوی دکتری مهندسی آب، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران | ||
2نویسنده مسئول، دانشیار گروه مهندسی آب، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران | ||
3دانشجوی فوق دکتری گروه علوم محیطی و زیستی، دانشگاه کارلستاد سوئد | ||
چکیده | ||
سابقه و هدف: تخصیص جریان زیستمحیطی رودخانهها یک عامل نادیده گرفته شده در مدیریت پایدار منابع آب در ایران و ضرورتی انکارناپذیر برای حفظ اکوسیستمهای موجود در حوضههای آبریز کشور و همچنین جلوگیری از نابودی تالابها و رودخانههای منتهی به دریاچهها میباشد. در کشور نیاز به تحقیقات متعدد به منظور استفاده از روشهای نوین، پیشرو و دقیق در راستای ارزیابی جریان زیستمحیطی و تعیین میزان اعتبار بهکارگیری آن برای رودخانههای داخل کشور به ویژه برای رودخانههای دارای گونههای با ارزش بیولوژیکی بالا میباشد. هدف از انجام این تحقیق ارزیابی جریان زیستمحیطی به روش محدوده تغییرپذیری زایندهرود و مقایسه آن با روشهای هیدرولوژیکی تنانت، آرکانزاس و روش هیدرولیکی محیط خیس شده میباشد تا بهترین روش ارزیابی جریان زیستمحیطی در رودخانه زایندهرود مشخص و پیشنهاد گردد. مواد و روشها: در تحقیق حاضر، ارزیابی جریان زیستمحیطی رودخانه زایندهرود با استفاده از روش محدوده تغییرپذیری انجام شد و با روشهای تنانت، آرکانزاس و محیط خیس شده با الگوریتم شیب منحنی مقایسه گردید. محدوده مطالعاتی حدفاصل سد زایندهرود تا تالاب گاوخونی تعیین گردید و در مسیر خود به 3 بازه تقسیم شد که شامل 8 ایستگاه هیدرومتری در طول رودخانه زایندهرود میباشد. سری آماری جریان مورد استفاده در تحقیق حاضر از ابتدای سال تاسیس ایستگاههای هیدرومتری تا آخرین سالی که دادهها موجود بودند یعنی سال 1397در نظر گرفته شده است و مقادیر دبی متوسط روزانه برای کلیه ایستگاههای هیدرومتری موجود در رودخانه زایندهرود از اداره آب منطقهای اصفهان جمعآوری شده است. دادههای جریان در این تحقیق برای هر ایستگاه از سال تاسیس آن تا آخرین سالی که دادههای جریان موجود بود طبیعیسازی شد و در محاسبات لحاظ گردید. یافتهها: بر اساس ارزیابی نتایج، جریان زیستمحیطی برآورد شده به ترتیب در روش محیط خیس شده 70%، آرکانزاس 60%، محدوده تغییرپذیری 49% و تنانت 26% میانگین جریان سالانه رودخانه میباشد. روش تنانت عملا درصد کمی از جریان رودخانه را برای نیاز زیستمحیطی رودخانه در نظر میگیرد و قطعا کافی نیست. روشهای محیط خیس شده و آرکانزاس نیز از نظر تئوری درصدهای مطمئنی برای نیاز زیستمحیطی رودخانه پیشنهاد میدهند اما از نظر اجرایی و با توجه به تخصیص عادلانه آب بین همه ذینفعان تقریبا این دو روش قابل انجام نیستند. روش محدوده تغییرپذیری برنامه بهتری ارائه میدهد و درصد جریان نسبتا معقولانهتر و قابل اجراتری نسبت به سایر روشها پیشنهاد داده است که باید مدنظر مدیران و کارشناسان جهت تخصیص حقابه زیستمحیطی قرار گیرد. نتیجه گیری: مقادیر پیشنهادی جریان زیستمحیطی به روشهای انجام شده در این تحقیق بخصوص روش محدوده تغییرپذیری، قادر به حفاظت از رژیم طبیعی جریان برای نگهداری از ارزشهای اکولوژیکی رودخانه و استفرار شرایط مطلوب برای زیستن گونههای آبزی میباشد. بنابراین، روشهای مذکور با توجه به مزایا و معایبی که دارند و متناسب با شرایط هر پروژه، میتوانند در امور مدیریتی و برنامههای اجرایی مهندسان و متخصصان اکوهیدرولیکی استفاده گردند و به برآورد یک محدوده جریان زیستمحیطی مطلوب برای رودخانهی زایندهرود و مدنظر قرار دادن آن در طرحها و پروژههای ساماندهی و احیای رودخانه کمک کند. | ||
کلیدواژهها | ||
اکوهیدرولیک؛ مطلوبیت زیستگاه؛ رویکرد هیدرولوژیکی؛ رویکرد هیدرولیکی؛ نرمافزار IHA | ||
مراجع | ||
1.Shokoohi, A., & Amini, M. (2013) Introducing a new method to determine rivers’ ecological water requirement in comparison with hydrological and hydraulic methods. Int. J. Environ. Sci. Technol. 11, 747-756.
2.Ayyoubzadeh, S. A., Sedighkia, M., & Hajiesmaeili, M. (2018). Ecohydraulics and simulation of river habitats. Water engineering research institute Tarbiat Modares University. 288p. [In Persian]
3.Mostafavi, S. (2013). Evaluation of environmental flow in river using eco-hydrological methods (Case study: The Barandoozchi river). The thesis for the master of science degree in Water Resources Engineering. Faculty of Agriculture. University of Urmia. 137p. [In Persian]
4.Alizadeh, S. (2017). Evaluation of environmental flows in the Ajichay river using eco-hydrological methods. The thesis for the master of science degree in Hydraulic Structures. Department of Water Engineering. Faculty of Agriculture. University of Urmia. 154p. [In Persian]
5.Sedighkia, M., Ayyoubzadeh, S. A., & Hajiesmaeili, M. (2015). Investigation on the necessities of Instream Flow Needs assessment in the rivers using hydro-ecological methods (Case study: Delichai river in Tehran, Iran). Journal of Ecohydrology. 2 (3), 289-300. [In Persian]
6.Keykhaei, M., Dalalzadeh, A., Pourabadeh, T., & Zadbagher, E. (2016). The effect of releasing the minimum environmental flow of the Zayandehroud river at Pol Khajou station on the river ecosystem in Isfahan city. P 74-83. 10th International River Engineering Conference. Shahid Chamran University. Ahvaz. Iran. [In Persian] 7.Kiani, N., Majdzadeh Tabatabaei, M., Moridi, A., & Mousavi Nedushani, S. (2016). Determining the environmental flow of Zayandehroud river by hydraulic method according to the indicator species. P 107-114. 3rd Conference & Exhibition of Future Environmental Crisis. Tehran. Iran. [In Persian]
8.Hayatgheibi, F., Shahnoushi, N., Ghahreman, B., Samadi Borujeni, H., Ghorbani, M., & Sabouhi Sabouni, M. (2021). Environmental flow assessment of karun river in upstream and downstream of Beheshtabad dam. Journal of Water and Soil. 35 (3), 319-333. [In Persian]
9.Naderi, M. H., Arab, N., Jahandideh, O., Salarijazi, M., & Arab, A. (2021). Estimation of optimal release flow range from jamishan dam considering the optimal instream ecological water demand for conservation the habitat potential of the Dinavar river. Journal of Water and Soil. 35 (2), 203-225. [In Persian]
10.Taheri Gorji, Sh., Moridi, A., & Majdzadeh Tabatabaei, M. R. (2022). Role of flow naturalization in estimating environmental flow by hydraulic and hydrological approaches. Journal of Water and Irrigation Management.12 (3), 615-628. [In Persian]
11.Shokoohi, A., & Hong, Y. (2011). Using hydrologic and hydraulically derived geometric parameters of perennial rivers to determine minimum water requirements of ecological habitats (case study: Mazandaran Sea Basin, Iran). Hydrological Processes. 25, 3490-3498. 12.Peng, L., & Sun, L. (2016). Minimum instream flow requirement for the water reduction section of diversion-type hydropower station: A case study of the Zagunao river, China. Environmental Earth Science. 75, 2-8.
13.Stewardson, M. J., Webb, J. A., & Horne, A. (2017). Environmental flows and eco-hydrological assessments in rivers. decision making in water resources policy and management: An Australian Perspective. December. 113-132.
14.Chen, A., Wu, M., Shen, D., & Song. Sh. (2022). Developing a decision support evaluation model based on the matter element analysis method to optimize the environmental flows in dammed rivers. Water. 14, 1-17.
15.Stuart, I. G., & Sharpe, C. P. (2022). Ecohydraulic model for designing environmental flows supports recovery of imperilled Murray cod (Maccullochella peelii) in the Lower Darling–Baaka River following catastrophic fish kills. Marine and Freshwater Research. 73, 247-258.
16.Shirani, K., Chitsaz, V., & Modares, R. (2006). Development of river information database in Zayandehroud basin using geographic information systems. P 55-62. 1st Conference on Optimum Utilization of Water Resources. Shahrekourd. Iran. [In Persian]
17.Ahmadi Toudechki, M. (2016). Computation of river minimum flow and estimation of economic losses (Case study: Zayandeh Rood river basin). The thesis for the master of science degree in Water Resources Engineering. Faculty of Agriculture. Shahid Bahonar University of Kerman. 81p. [In Persian]
18.Postel, S. L., Daily, G. C., & Ehrlich, P. R. (1996). Human appropriation of renewable freshwater. Science. 271, 785-788.
19.Moore, M. (2004). Perceptions and interpretations of environmental flows and implications for future water resources management – A Survey Study, Master Thesis, Department of Water and Environmental Studies, Linkoping University, Sweden, 67 p.
20.Tenant, D. L. (1976). Instream flow regimens for fish, wildlife, recreation and related environmental resources. Fisheries. 1, 6-10.
21.Filipek, S. P., Keith, W. E., & Giese, J. (1987). Status of the instream flow issue in Arkansas. Journal of the Arkansas Academy of Science. 41 (1), 43-8.
22.Richter, B. D., Baumgartner, J. V., Powell, J., & Braun, D. P. (1996). A method for assessing hydrologic alteration within ecosystems. Conserv. Biol. 10 (4), 1163-1174.
23.Suxia, L., Xingguo, M., Jun, X., Changming, L., Zhonghui, L., Baohui, M., & Lina, J. (2006). Estimating the minimum in-stream flow requirements via wett perimeter method based on curvature and slope techniques. Journal of Geographical Sciences, 16 (2), 242-250.
24.Gipple, C. J., & Stewardson, M. J. (1998). Use of wetted perimeter in defining minimum environmental flows. Regulated Rivers: Research and Management. 14, 53-67.
25.Naderi, M. H., Zakerinia, M., & Salarijazi, M. (2018). Application of the PHABSIM model in Explaining the Ecological Regime of the River in order to Estimate the Environmental Flow and Compare with Hydrological Methods (Case Study: Gharasoo River). Ecohydrology. 5 (3), 941-955. [In Persian]
26.Morid, R., Delavar, M., & Eagderi, S. (2015). Impact assessment of climate on environmental flows by using hydrological indicators – Case stude of Kordan River. Journal of natural environment, natural resources of Iran, 69 (4), 1109-1127. [In Persian]
27.Daiechini, F., Vafakhah, M., & Moosavi, V. (2020). Impacts of the Golestan and Voshmgir Dams on Indicators of Hydrologic Alterations in the Gorganroud River Using Range of Variability Approach. Ecohydrology, 7 (3), 595-607. [In Persian]
28.Khosravi, GH., Sadodin, A., Ownegh, M., Bahremand, A., & Mostafavi, H. (2019). Classification and identification of changes in river flow regime using the Indicators of Hydrologic Alteration (IHA) Case study: (The Khormarud River- Tilabad Watershed- Golestan Province). Ecohydrology. 6 (3), 651-671. [In Persian]
29.Atatie Kachouie, Z. (2018). Calculation and assessment of environmental flow using hydraulic and hydrological methods (Case study: Dez diversion check dam to Karun river). The thesis for the master of science degree in Department of Hydrology and Water Resources, Faculty of Water Sciences Engineering, Shahid Chamran University, Ahvaz, Iran. 102p. [In Persian]
30.Zargari, A. (2021). Estimation of the environmental flow of the Gorganroud river using different hydrological. The thesis for the master of science degree in Water and Soil Engineering, Faculty of Agriculture, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran. 94p. [In Persian] | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 62 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 65 |