دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

 آمار

تعداد نشریات13
تعداد شماره‌ها631
تعداد مقالات6,584
تعداد مشاهده مقاله8,926,503
تعداد دریافت فایل اصل مقاله8,456,796
حق نظر, مهتاب, فاضلی, آرش, آرمینیان, علی. (1403). ارزیابی تنوع ارقام و ارتباط‌سنجی برخی از ویژگیهای زراعی در گندم‌ نان. , 17(4), 41-66. doi: 10.22069/ejcp.2025.22414.2625
مهتاب حق نظر; آرش فاضلی; علی آرمینیان. "ارزیابی تنوع ارقام و ارتباط‌سنجی برخی از ویژگیهای زراعی در گندم‌ نان". , 17, 4, 1403, 41-66. doi: 10.22069/ejcp.2025.22414.2625
حق نظر, مهتاب, فاضلی, آرش, آرمینیان, علی. (1403). 'ارزیابی تنوع ارقام و ارتباط‌سنجی برخی از ویژگیهای زراعی در گندم‌ نان', , 17(4), pp. 41-66. doi: 10.22069/ejcp.2025.22414.2625
حق نظر, مهتاب, فاضلی, آرش, آرمینیان, علی. ارزیابی تنوع ارقام و ارتباط‌سنجی برخی از ویژگیهای زراعی در گندم‌ نان. , 1403; 17(4): 41-66. doi: 10.22069/ejcp.2025.22414.2625

ارزیابی تنوع ارقام و ارتباط‌سنجی برخی از ویژگیهای زراعی در گندم‌ نان

مجله تولید گیاهان زراعی
مقاله 3، دوره 17، شماره 4، دی 1403، صفحه 41-66    اصل مقاله (2.47 M)
نوع مقاله: مقاله کامل علمی- پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22069/ejcp.2025.22414.2625
نویسندگان
مهتاب حق نظر1؛ آرش فاضلی2؛ علی آرمینیان* 3
1دانشجوی دکتری، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ابلام، ایلام، ایران
2عضو هیآت علمی، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ابلام، ایلام، ایران
3عضو هیآت علمی، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
چکیده
چکیده
سابقه و هدف: بررسی تنوع ارقام گیاهان زراعی و روابط بین صفات مهم اقتصادی آنها شامل عملکرد دانه، اجزای عملکرد دانه و ویژگیهای فنولوژیکی در گیاهان زراعی از اهمیت زیادی برخوردار است. گندم هم ازنظر انرژی و هم مواد مغذی صروری، اهمیت دارد. در برنامه‌های اصلاحی گندم، عملکرد و اجزای عملکرد، مورد توجه قرار گرفته و درک بهتر رابطه آنها با همدیگر منجر به دستیابی به ارقام پرمحصول خواهد شد. در مقایسات ارقام زراعی، هم شامل مرسوم یا جدید بودن روشهای مقایسه، و هم جدید بودن ارقام یا واریته‌ها حائز اهمیت است.

مواد و روش‌ها: در این تحقیق، تعداد 94 رقم گندم نان (شامل 4 رقم شاهد) در قالب طرح آگمنت با 3 تکرار در سال زراعی 99-1398 در دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام کشت گردید. بعد از انجام عملیات کاشت، داشت (آبیاری نرمال و رعایت مبارزه با علفهای هرز و وجین دستی) و ثبت اطلاعات فنولوژی و مورفولوژی شامل روز تا جوانه‌زنی، روز تا پنجه‌زنی، روز تا ساقه‌دهی، روز تا گلدهی و روز تا رسیدگی کامل، تعداد پنجه، تعداد برگ، ارتفاع گیاه، تعداد گره، طول پدانکل، طول سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد دانه، با بررسی نرمال بودن داده‌ها صورت گرفت. تجزیه داده‌ها با استفاده از برخی روش‌های آماری ساده و پیشرفته و نیز برخی روش‌های آماری چندمتغیری (تجزه به مؤلفه‌های اصلی و تجزیه تشخیص (DA) و تجزیه کلاستر) انجام گرفت.

یافته‌ها: بنا به نتایج تجزیه واریانس، ارقام مورد مطالعه از نظر تمامی صفات بررسی ‌شده تفاوت معنی‏داری نشان دادند که حاکی از وجود تنوع کافی بین آنها بود. بیشترین همبستگی پیرسونی بین صفات وزن هزار دانه با عملکرد (***907/0)، روز تا پنجه‌دهی با روز تا گلدهی (***92/0-)، روز تا گلدهی با رسیدگی (***85/0-)، روز تا پنجه‌دهی با رسیدگی (***83/0)، روز تا پنجه‌دهی با ساقه‌دهی (***79/0) و روز تا ساقه‌دهی با گلدهی (***79/0-) وجود داشت. همچنین بین عملکرد دانه و طول سنبله و تعداد سنبلچه نیز همبستگی مثبت و معنی‌داری (بترتیب ***39/0 و***34/0) وجود داشت که با روش بیزی مورد تآیید قرار گرفت. در تجزیه به مؤلفه‌های اصلی (و تآیید آن توسط تجزیه تشخیص خطی)، دو مؤلفه‌ی اول مجموعاً بخش اعظم (51/99 درصد) واریانس کل را توجیه نموده و مزیت انجام این روش را در گروه‌بندی ارقام نشان داد که براساس آن ارقام در چهار گروه قرار گرفتند. بر این اساس، گروه یک شامل ژنوتیپهای دریا و قدس با میانگین عملکرد 712 گرم، و گروه‌های دیگر نیز از میانگین عملکردهای 594، 864، 195، 328 و 442 گرم برخوردار بودند که گروه سوم (رقم شاه‌پسند) بیشترین عملکرد (864 گرم در مترمربع) و وزن هزاردانه (2/43 گرم) را در بین گروهها و در کل آزمایش داشته ولی رقم Tak-Ab یا تکاب نیز بیشترین وزن هزاردانه (81/50 گرم) را به خود اختصاص داد.
نتیجه‌گیری: در این تحقیق، دو روش مرسوم و پیشرفته برای ارزیابی همبستگی و ارتباط بین صفات، مورد استفاده قرار گرفت که همدیگر را تآیید نموده و بعد از آن، برخی روشهای آماری چندمتغیره برای دسته‌بندی ارقام گندم مورد استفاده قرار گرفت که تجزیه به مؤلفه‌های اصلی با استفاده از دو مؤلفه‌ی اصلی اول بخوبی ارقام را گروه‌بندی نموده که 2 رقم شاهپسند و دریا بترتیب بیشترین عملکرد و وزن هزاردانه را در جمعیت، دارا بودند. با توجه به حجم جمعیت و وجود تنوع کافی آن و طیف از نظر اقلیمی، می‌توان از ارقام موجود و با عملکرد و اجزای عملکرد بالای آن در برنامه‌های اصلاحی و ترویجی استفاده نمود.
کلیدواژه‌ها
بیز؛ همبستگی؛ تجزیه واریانس؛ تجزیه خوشه‌ای؛ Triticum aestivum L
مراجع
  1. Aghaee Sarbarzeh, M., & Amini, A. (2012). Genetic variability for agronomy traits in bread wheat genotype collection of Iran. Seed and Plant Improvement Journal, 1, 581-599. [In Persian]. Doi:10.22092/spij.2017.111083.
  2. Shewry, P. R., & Hey, S. J. (2015). The contribution of wheat to human diet and health. Food and energy security, 4, 178-202. Doi:10.1002/fes3.64.
  3. FAO (2021). FAOSTAT. http://faostat.fao.org/site.
  4. Van de Wouw, M., van Hintum, T., Kik, C., van Treuren, R., & Visser, B. (2010). Genetic diversity trends in twentieth century crop cultivars: a meta analysis. Theoretical and Applied Genetics, 120, 1241-1252. Doi:10.1007/s00122-009-1252-6.
  5. Rosielle, A. A., & Hamblin, J. (1981). Theoretical aspects of selection for yield in stress and non‐stress environment. Crop Science, 21, 943-946. Doi:10.2135/cropsci1981.0011183X002100060033x.
  6. Yap, T. C., & Harvey, B. L. (1972). Inheritance of Yield Components and Morpho‐physiological Traits in Barley, Hordeum vulgare L. Crop Science, 12, 283-286. Doi:10.2135/cropsci1972.0011183X001200030008x.
  7. Morrison, D. F. (1990). Multivariate Statistical Methods (McGraw-Hill, Inc.).
  8. Krichen, L., Audergon, J. M., & Trifi‐Farah, N. (2012). Relative efficiency of morphological characters and molecular markers in the establishment of an apricot core collection. Hereditas, 149, 163-172. Doi:10.1111/j.1601-5223.2012.02245.x.
  9. Han, J., & Ng’ombe, J. N. (2023). The relation between wheat, soybean, and hemp acreage: a Bayesian time series analysis. Agricultural and Food Economics, 11. Doi:10.1186/s40100-023-00242-1.
  10. Wasson, A. P., Chiu, G. S., Zwart, A. B., & Binns, T. R. (2017). Differentiating wheat genotypes by Bayesian hierarchical nonlinear mixed modeling of wheat root density. Frontiers in Plant Science, 8, 282. Doi:10.3389/fpls.2017.00282.
  11. Kihupi, A., & Doto, A. (1989). Genotypic and environmental variability in selected rice characters. Oryza, 26, 129-134.
  12. Shahinnia, F. (2000). Evaluation of quantitative and qualitative characteristics and glutenin pattern with high molecular weight in breeding lines, agronomic and local varieties of bread wheat by the multivariate analysis. M.Sc. (Isfahan University of Technology, Isfahan). [In Persian]
  13. Abbas, K., Hussain, Z., Hussain, M., Rahim, F., Ashraf, N., Khan, Q., Raza, G., Ali, A., Khan, D. M., & Khalil, U. (2021). Statistical modeling for analyzing grain yield of durum wheat under rainfed conditions in Azad Jammu Kashmir, Pakistan. Brazilian Journal of Biology, 82, e240199.
  14. Hadidi, M., Ghobadi, M., Saeidi, M., & Ghobadi, M. E. (2023). Grain yield, its components and some physiologic characteristics of flag leaf in commercial wheat cultivars in response to post-anthesis drought stress. Cereal Biotechnology and Biochemistry, 2, 153-169. 10.22126/cbb.2023.9328.1050.
  15. Zeng, M., Morris, C. F., Batey, I. L., & Wrigley, C. W. (1997). Sources of variation for starch gelatinization, pasting, and gelation properties in wheat. Cereal Chemistry, 74, 63-71.
  16. Golabadi, M. (2000). Lines of agronomic characteristics and grain quality of durum wheat in the area of domestic and foreign. MSc. (Isfahan University of Technology, Isfahan, Iran. [In Persian]).
  17. Golparvar, A. R., Ghanadha, M. R., Zali, A. A., & Ahmadi, A. (2002). Evaluation of some morphological traits as selection criteria for improvement of bread wheat. Iranian Journal of Crop Science, 4, 202-207.
  18. Zadoks, J. C., Chang, T. T., & Konzak, C. F. (1974). A decimal code for the growth stages of cereals. Weed Research, 14, 415-421.
  19. Sharma, R. (2024). Wheat field trial data collection manual. In https://www.cimmyt.org/content/uploads/2022/09/FDM_Final-2.pdf.
  20. Montesinos López, O. A., Montesinos López, A., & Crossa, J. (2022). Bayesian genomic linear regression. In Multivariate Statistical Machine Learning Methods for Genomic Prediction, (Springer), pp. 171-208.
  21. Akbarzadeh, N., & Hashemi, S. R. (2019). Model selection, estimation of parameters, and selection of variables in Bayes' regression with high dimensions. Held in Kermanshah, Iran. https://civilica.com/doc/1171047/.
  22. Taboga, M. (2021). Bayesian linear regression", Lectures on probability theory and mathematical statistics. Kindle Direct Publishing. Online appendix. https://www.statlect.com/fundamentals-of-statistics/Bayesian-regression.
  23. Lee, M. D., & Wagenmakers, E.-J. (2014). Bayesian Cognitive Modeling: A practical Course (Cambridge university press).
  24. Arminian, A., & Houshmand, S. (2012). Additive Main and Multiplicative Interaction Effect in stability analysis of wheat (Triticum aestivum L.) yield. Journal of Crop Breeding, 4, 1-13. (In Persian)
  25. Khoramifard, T., Mehrabi, A., Arminian, A., & Fazeli, A. (2017). Genetic diversity structure of Aegilops crassa accessions revealed by genomic ISSR markers. Iranian Journal of Rangelands and Forests Plant Breeding and Genetic Research, 25, 111-122.
  26. Mohammadi, S., Mehrabi, A. A., Arminian, A., & Fazeli, A. (2014). Genetic diversity structure of Aegilops cylindrica accessions revealed by genomic ISSR markers. Plant Genetic Researches, 1, 13-26.
  27. Arminian, A., Houshmand, S., Knox, R. E., & Shiran, B. (2008). Stomatal Characteristics; Heritability and Their Relationship to Grain Yield in a Double Haploid Bread Wheat Population. held in Appels (Sydney: Sydney University Press), pp. 638–640.
  28. Kamel, E. A., Arminian, A., & Houshmand, S. (2009). Karyomorphological and Morphometric Studies of Ploidy Levels in Some Wheat (Triticum aestivum L.) Genotypes: Karyomorphological Studies of Wheat. Pakistan Journal of Scientific and Industrial Research, 52, 200-207.
  29. Arminian, A., Houshmand, S., & Shiran, B. (2013). Investigating genetic diversity and classification of diverse wheat genotypes using multivariate analysis methods. Electronic Journal of Crop Production (EJCP), 5, 105-120. [In Persian].
  30. Najafi, S., Mohammadi, R., Shooshtari, L., Etminan, A., & Mehrabi, A. M. (2022). Evaluation of Morpho-Physiological Diversity of Durum Wheat Genotypes using Genotype x Trait Biplot Method. Journal of Crop Breeding, 14, 211-226.
  31. Kalateh, M., Jaafarbai, J. A., Ghasemi, M., Khavarinejad, S., Vahabzadeh, M., Nazari, K., Abroudi, A. M., Abedi Parikhan, M., Saidi, A., Heydari, A., et al. (2008). Dayra, a new bread wheat cultivar for warm humid climate of Khazar, Iran. Seed and Plant, 24, 771-773. Doi:10.22092/spij.2017.110824.
  32. Naroirad, M. R., Farzanjo, M., Fanaei, H. R., Arjamandi Nezhad, A. R., Ghasemi, A., Polshekan, -., & Pahlavani, M. (2006). Investigation of genetic diversity and factor analysis for morphological traits of indigenous wheat populations of Sistan and Baluchestan. Pazhouhesh and Sazandegi (Research and Development) in Agriculture and Horticulture, 73, 51-57.
  33. Mohammadi, M., Qanadha, M. R., & Talei, A. R. (1991). Study of the genetic variation within iranian local bread wheat lines using multivariate techniques. Nahal and Bazer, 18, 328-347.
  34. Hall, H. K., & McWha, J. A. (1981). Effects of abscisic acid on growth of wheat (Triticum aestivum L). Annals of Botany, 47, 427-433.
  35. Cui, J., Nishide, N., Mashiguchi, K., Kuroha, K., Miya, M., Sugimoto, K., Itoh, J.-I., Yamaguchi, S., & Izawa, T. (2023). Fertilization controls tiller numbers via transcriptional regulation of a MAX1-like gene in rice cultivation. Nature Communications, 14, 3191.
  36. Sinclair, T. R. (2021). “Basis of yield component compensation in crop plants with special reference to field bean, Phaseolus vulgaris” by M. Adams, W., Crop Science (1967) 7, 505–510. Crop Science, 61, 863-865.
  37. Adams, M. W. (1967). Basis of yield component compensation in crop plants with special reference to the field bean, Phaseolus vulgaris. Crop Science, 7, 505-510.
  38. SeyedAghamiri, S. M. M., Mostafavi, K., & Mohammadi, A. (2012). Investigating relationships between grain yield and its components in new barley cultivars and hybrids using multivariate statistical methods. Iranian Journal of Field Crops Research, 10, 421-427.
  39. Mohammadi, M. (2000). Research on relationship between yield and yield components of 600 Iranian local wheat by use of multivariate statistical methods. M.Sc. Agriculture Faculty. University of Tehran. [In Persian].
  40. Nachit, M. M., & Ketata, H. (1991). Selection of morpho-physiological traits for multiple abiotic stresses resistance in durum wheat (Triticum turgidum L. var. durum). Options Méditerranéennes : Série A. Séminaires Méditerranéens; n. 40.
  41. Berger, J. O., & Wolpert, R. L. (1988). The likelihood principle. Institute of mathematical Statistics, Hayward, California.
  42. Morey, R. D., Hoekstra, R., Rouder, J. N., Lee, M. D., & Wagenmakers, E.-J. (2016). The fallacy of placing confidence in confidence intervals. Psychonomic bulletin & review, 23, 103-123.
  43. Morey, R. D., Hoekstra, R., Rouder, J. N., & Wagenmakers, E.-J. (2016). Continued misinterpretation of confidence intervals: Response to Miller and Ulrich. Psychonomic Bulletin & Review, 23, 131-140.
  44. Lehmann, E. L. (1997). Testing Statistical Hypotheses: The Story of a Book. Statistical Science, 12, 48-52.
  45. Omer, S. O., Abdalla, A. W. H., Mohammed, M. H., & Singh, M. (2016). Bayesian estimation of genotypic and phenotypic correlations from crop variety trials. Crop Breeding and Applied Biotechnology, 16, 14-21.
  46. Slafer, G. A. (1994). Genetic Improvement of Field Crops (CRC Press).
  47. Chen, Z., Niu, J., Cao, X., Jiang, W., Cui, J., Wang, Q., & Zhang, Q. (2019). Seed yield can be explained by altered yield components in field-grown western wheatgrass (Pascopyrum smithii Rydb.). Scientific Reports, 9, 17976.
  48. Li, R., Li, M., Ashraf, U., Liu, S., & Zhang, J. (2019). Exploring the relationships between yield and yield-related traits for rice varieties released in China from 1978 to 2017. Frontiers in Plant Science, 10, 430305.
  49. Rahnama, A., Bakhshandeh, A., & Noormohammadi, M. (2000). Study of tiller variation, seed yield and yield hcomponents of wheat as affected by different plant densities under south Khoozestan climatic condition. Iranian Journal of Agricultural Sciences, 2, 12-24.
  50. Talebifar, M., Taghizadeh, R., & KamaliKivi, S. A. (2016). Determining the relationships between grain yield and yield components in wheat cultivars under the conditions of water cut stress in growth stages through causality analysis. Agricultural Applied Research (Research and Development), 108, 107-113.
  51. Ghobadi, M., Kashani, A., Mamghani, S. A., & Egbal-Ghobadi, M. (2007). Studying tillering trend and its relationship with grain yield in wheat under different plant densities. Journal of Agricultural Sciences, 3, 23-36.
  52. Shahnazar, P. (2012). Investigating the morphological-genetic diversity of bread wheat and durum native cultivars of Iran using genomic microsatellite markers. M.Sc. Faculty of Agriculture, Ilam University. [In Persian].
  53. Qiao, H. (2019). Discriminative principal component analysis: A reverse thinking. arXiv preprint arXiv:1903.04963.
  54. Ali, N., Hussain, I., Ali, S., Khan, N. U., & Hussain, I. (2021). Multivariate analysis for various quantitative traits in wheat advanced lines. Saudi Journal of Biological Sciences, 28, 347-352.
  55. Babai, A. A., Kashkuli, H. A., & Khodadadi Dehkordi, D. (2023). Evaluation of yield and yield components of different bread wheat cultivars under drought stress conditions in Sanandaj region. Quarterly Journal in Water Engineering, 10, 149-165.
  56. Hosein Panahi, F., Kafi, M., Parsa, M., Nasirimahalati, M., & Banayan, M. (2013). Evaluation of yield and yield components of drought-resistant and sensitive wheat cultivars under moisture stress conditions using Penman-Monteith FAO model. Environmental Stresses in Crop Sciences Journal, 4, 47-63.
  57. Phougat, D., Panwar, I. S., Saharan, R. P., Singh, V., & Godara, A. (2017). Genetic diversity and association studies for yield attributing traits in bread wheat [Triticum aestivum (L.) em. Thell]. Research on Crops, 18, 139-144.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 77
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 89


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب