دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

 آمار

تعداد نشریات13
تعداد شماره‌ها640
تعداد مقالات6,663
تعداد مشاهده مقاله9,113,544
تعداد دریافت فایل اصل مقاله8,576,191
نباتی, جعفر, نظامی, احمد, برومند رضا زاده, الهه, آذری, سید جلال, محمدی, محمد. (1398). ارزیابی تحمل به یخ‌زدگی ژنوتیپ‌های نخود دسی (Cicer arietinum L.) در شرایط آب و هوایی مشهد. , 12(4), 121-136. doi: 10.22069/ejcp.2020.16281.2212
جعفر نباتی; احمد نظامی; الهه برومند رضا زاده; سید جلال آذری; محمد محمدی. "ارزیابی تحمل به یخ‌زدگی ژنوتیپ‌های نخود دسی (Cicer arietinum L.) در شرایط آب و هوایی مشهد". , 12, 4, 1398, 121-136. doi: 10.22069/ejcp.2020.16281.2212
نباتی, جعفر, نظامی, احمد, برومند رضا زاده, الهه, آذری, سید جلال, محمدی, محمد. (1398). 'ارزیابی تحمل به یخ‌زدگی ژنوتیپ‌های نخود دسی (Cicer arietinum L.) در شرایط آب و هوایی مشهد', , 12(4), pp. 121-136. doi: 10.22069/ejcp.2020.16281.2212
نباتی, جعفر, نظامی, احمد, برومند رضا زاده, الهه, آذری, سید جلال, محمدی, محمد. ارزیابی تحمل به یخ‌زدگی ژنوتیپ‌های نخود دسی (Cicer arietinum L.) در شرایط آب و هوایی مشهد. , 1398; 12(4): 121-136. doi: 10.22069/ejcp.2020.16281.2212

ارزیابی تحمل به یخ‌زدگی ژنوتیپ‌های نخود دسی (Cicer arietinum L.) در شرایط آب و هوایی مشهد

مجله تولید گیاهان زراعی
مقاله 8، دوره 12، شماره 4، اسفند 1398، صفحه 121-136    اصل مقاله (1.85 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22069/ejcp.2020.16281.2212
نویسندگان
جعفر نباتی* 1؛ احمد نظامی2؛ الهه برومند رضا زاده3؛ سید جلال آذری4؛ محمد محمدی5
1عضو هیات علمی پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد
2استاد دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی
3دکتری زراعت، دانشگاه فردوسی مشهد
4دانشجوی دکتری زراعت، دانشگاه تربیت مدرس
5دانشجوی کارشناسی ارشد علوم و تکنولوژی بذر، دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
چکیده
سابقه و هدف: پایین بودن و بی‌ثباتی عملکرد، یکی از مهم‌ترین مسائل موجود در رابطه با کشت نخود است. کشت نخود در اکثر مناطق ایران، به‌طور عمده در بهار صورت می‌پذیرد. در‌نتیجه، گیاه در طول فصل رشد به‌خصوص در مراحل پایانی رشد، با تنش‌های غیر زیستی مانند گرما و خشکی مواجه می‌شود. جهت افزایش عملکرد نخود می‌توان از روش‌هایی مانند کشت پاییزه استفاده نمود، اما مشکلی که در این رابطه وجود دارد، پایین بودن تحمل در ارقام موجود نسبت به یخ‌زدگی است؛ بنابراین ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺗﺮی‌ﻫﺎی ﻛﺸﺖ ﭘﺎﻳﻴﺰه ﻧﺨﻮد، ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ژﻧﻮﺗﻴﭗ‌ﻫﺎی ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺑﻪ یخ‌زدگی ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻨﺎﺳﺐ، یک ﺿﺮورت ﺑﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣﻲ‌رود.
مواد و روش‌ها: آزمایش در قالب طرح بلوک‌های‌ کامل تصادفی در سه تکرار با 29 ژنوتیپ نخود دسی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 96-1395 انجام شد. ژنوتیپ‌های مورد مطالعه از بانک بذر پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد تهیه و در دهه اول آبان ماه کشت شدند. در طول فصل رشد، حداقل درجه حرارت 13- درجه سانتی‌گراد بود. به‌منظور تعیین درصد بقاء، 30 روز پس از سبز شدن و هفته آخر اسفندماه، تعداد گیاهان هر ژنوتیپ شمارش و درصد بقاء محاسبه شد. در انتهای فصل رشد، ارتفاع نهایی بوته، تعداد شاخه اصلی و فرعی، ﺗﻌﺪاد ﻏﻼف در ﺑﻮﺗﻪ، وزن صد داﻧﻪ، وزن داﻧﻪ در بوته، عملکرد دانه در متر مربع، وزن زیست‌توده در بوته، عملکرد زیستی در متر مربع و ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮداﺷﺖ اﻧﺪازه‌ﮔﻴﺮی ﺷﺪ.
یافته‌ها: بر اساس ﻧﺘﺎﻳﺞ، ﺗﻔﺎوت ﻣﻴﺎن ژﻧﻮﺗﻴﭗ‌ﻫﺎ از نظر ﻛﻠﻴـﻪ ﺻـﻔﺎت اﻧﺪازه‌ﮔﻴﺮی ﺷﺪه، ﻣﻌﻨﻲ‌دار ﺑﻮد. درحالی‌که ﺗﻨﻬﺎ یک ژﻧﻮﺗﻴﭗ‌ (MCC908) در اثر سرما به‌طور ﻛﺎﻣﻞ از ﺑﻴﻦ رﻓﺖ، دامنه درﺻـﺪ ﺑﻘﺎء در ﻣﻴﺎن دﻳﮕﺮ ژﻧﻮﺗﻴﭗ‌ها از هشت ﺗﺎ 100 درﺻﺪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد. در بین 29 ژنوتیپ نخود دسی مورد بررسی، 11 ژنوتیپ متحمل (بقاء 100-76 درصد) و پنج ژنوتیپ نسبتاً متحمل (بقاء 75- 51 درصد) بودند. در این میان ژنوتیپ‌های MCC890، MCC349 و MCC873 به ترتیب با 1/98، 7/95 و 2/95 درصد، بیشترین بقاء را دارا بودند. به‌طورکلی نه ژنوتیپ شامل MCC373، MCC884، MCC869، MCC916، MCC349، MCC386، MCC870، MCC291 و MCC876، عملکرد بالای 154 گرم در متر مربع (معادل با 1540 کیلوگرم در هکتار) تولید کردند و تمامی آن‌ها به غیر از ژنوتیپ MCC916، بقای بالاتر از 7/66 درصد داشتند. صفات درصد بقاء (**76/0=r)، تعداد شاخه فرعی (*23/0=r)، تعداد غلاف در بوته (**52/0=r)، وزن صد دانه (**38/0=r)، عملکرد زیستی (**95/0=r) و شاخص برداشت (**58/0=r) همبستگی مثبت و معنی‌داری با وزن دانه در بوته داشتند.
نتیجه‌گیری: ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ به‌دست‌آمده، ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ‌رﺳﺪ اﻣﻜﺎن دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ژنوتیپ‌های متحمل ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎ در نخود دسی ﺟﻬﺖ ﻛﺸﺖ در ﻣﻨﺎﻃﻖ سرد وﺟﻮد دارد. بر اساس تجزیه خوشه‌ای می‌توان از ژنوتیپ‌های نخود دسی در دو گروه (MCC890, MCC207, MCC49, MCC10) و (MCC349, MCC291, MCC386, MCC884, MCC918,MCC868, MCC373, MCC916) در پروژه‌های اصلاحی جهت تحمل به سرمای زمستان بهره برد.
کلیدواژه‌ها
درصد بقاء؛ ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ؛ زیست‌توده؛ کشت پاییزه
مراجع
  1. Adam, S., and Murthy, S.D.S. 2014. Effect of cold stress on photosynthesis of plants and possible protection mechanisms. In Approaches to Plant Stress and their Management, Springer, New Delhi, Pp: 219-226.
  2. Adamsen, F.J., and Coffelt, T.A. 2005. Planting date effects on flowering seed yield, and oil content of repe and crambe cultivars. Ind. Crop Prod. 21: 3. 293-307.
  3. Akbarinia, A., Khosravifard, M., Rezaii, M.B., and Sharfi Ashoorabad. E. 2005. Comparison of fall and spring cultivation on seed yield of some medicinal plant under irrigation and no-irrigation conditions. Iranian J. Medicinal Aromatic Plants Rese. 21: 3. 319-334. (In Persian)
  4. Anonymous, 2016. Statistics Agriculture. The first volume. Horticultural and Agricultural Products. Tehran. Iran. (In Persian)
  5. Arslan, Ö., Eyidoğan, F., and Ekmekçi, Y. 2018. Freezing tolerance of chickpea: biochemical and molecular changes at vegetative stage. Biol. Plantarum. 62: 1. 140-148.
  6. Atkin, O.K., Bruhn, D., and Tjoelker, M.G. 2005. Response of plant respiration to changes in temperature: mechanisms and consequences of variations in Q10 values and acclimation. In Plant respiration, Springer, Dordrecht, Pp: 95-135.
  7. Bridger, G.M., Falk, D.E., McKersie, B.D., and Smith, D.L. 1996. Crown freezing tolerance and field winter survival of winter cereals in eastern Canada. Crop Sci. 36: 1. 150-157.
  8. Chohan, A., and Raina, S.K. 2011.
    Comparative studies on morphological and biochemical characters of chickpea genotypes under chilling stress. J. Environ. Biol. 39: 2. 189-194.
  9. Fowler, D.B., and Gusta, L.V. 1979. Selection for winterhardiness in wheat. I. Identification of genotypic variability. Crop Sci. 19: 6. 769-772.
  10. Hajihashemi, S., Noedoost, F., Geuns, J.M., Djalovic, I., and Siddique, K.H. 2018. Effect of cold stress on photosynthetic traits, carbohydrates, morphology, and anatomy in nine cultivars of Stevia rebaudiana. Front. Plant Sci. 9: 1430.
  11. Jiang, X., Tong, L., Kang, S., Li, F., Li, D., Qin, Y., Shi, R., and Li, J. 2018. Planting density affected biomass and grain yield of maize for seed production in an arid region of Northwest China. J. Arid Land. 10: 2. 292-303.
  12. Kemal, S.A., Krimi Bencheqroun, S., Hamwieh, A., and Imtiaz, M. 2017. Effects of temperature stresses on the resistance of chickpea genotypes and aggressiveness of didymella rabiei isolates. Front. Plant Sci. 8: 1607.
  13. Keykha Akhar, F., Bagheri, A., Moshtaghi, N., and Nezami, A. 2011. The effect of gamma radiation on freezing tolerance of chickpea (Cicer arietinum L.) at in vitro culture. JBES. 5: 14. 63-70.
  14. Lopez-Bellido, F.J., Lopez-Bellido, J., Kasem Khalil, S., and Lopez-Bellido, L. 2008. Effect of planting date on winter kabuli chickpea growth and yield under rainfed Mediterranean conditions. Agron. J. 100: 4. 954-964.
  15. Moghimi, N., Nezami, A., and Nabati, J. 2016. Evaluation of cold taloerance of chickpea genotypes in Mashhad conditions. The 6th Iranian pulse crops symposium. 5 May. Khorram abad, Iran. (In Persian)
  16. Mohammad Nejad, Y., Soltani, A., Sayyedi, F., Zeinali, E., and Faraji, A. 2006. The proportion on main stem and branches on yield of chickpea at various planting dates and densities. J. Agric. Nat. Resour. 13: 2. 115-122. (In Persian)
  17. Moosavi, S.K., and Pezeshkpoor, P. 2006. Evaluation of Kabuli chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars response to sowing date. IJFCR. 4: 1. 141-154. (In Persian)
  18. Najib Niya, S., Nezami, A., Bagheri, A., and Porsa, H. 2008. Study of phenological and morphological characteristics of chickpea (Cicer arietinum L.) cold tolerant genotypes in fall planting. IJFCR. 6: 1. 183-192. (In Persian)
  19. Ozdemir, S., and Karadavut, U. 2003. Comparison of the performance of autumn and spring sowing of chickpeas in a temperate region. Turk. J. Agric. For. 27: 6. 345-352.
  20. Sedaghatkhah, H., Parsa, M., Nezami, A., Bagheri, A., and Porsa, H. 2013. Evaluating of the morphological and phenological characteristics of cold tolerant chickpea (Cicer arietinum L.) genotypes at Entezary sowing in Mashhad conditions. IJPR. 3: 1. 41-52. (In Persian)
  21. Sedaghatkhahi, H., Parsa, M., Nezami, A., Porsa, H., and Bagheri, A.R. 2011. Evaluating yield components and yield of cold tolerant genotypes of chickpea (Cicer arietinum L.) under Entezary Sowing in Mashhad. IJFCR. 9: 3. 322-330. (In Persian).
  22. Seyedi, M., Azadbakht, A., and Fesahat, A. 2018. Evaluation of growing properties, yield and component yield of three chickpea cultivar in waiting and spring sowing. J. Agron. Plant Breeding. 14: 1. 73-86. (In Persian)
  23. Singh, K.B. 1997. Chickpea (Cicer arientinum L.). Field Crops Res. 53: 1-3. 161-170.
  24. Singh, K.B., and Saxena, M.C. 1993. Breeding for Stress Tolerance in Cool-Season Food Legumes. John Wiley and Sons. 488p.
  25. Singh, K.B., and Saxena, M.C., and Gridley, B.E. 1984. Screening chickpea for cold tolerance and frost resistance. p. 167-177. In M.C. Saxena and K.B. Singh (Eds.) Ascochyta Blight and winter sowing of chickpeas. Martinus Nijhoff/Dr. W. Junk. Publ. The Netherlands.
  26. Singh, K.B., Malhotra, R.S., and Saxena, M.C. 1989. Chickpea evaluation for cold tolerance under field conditions. Crop Sci. 29: 2. 282-285.
  27. Singh, K.B., Malhotra,, R.S. Halia, M.H., Knights, E.J., and Werma, M. 1994. Current status and future strategy in breeding chickpea for resistance to biotic and abiotic stresses. Euphytica. 73: 1-2. 137-149.
  28. Singh, K.B., Malhotra,R.S., Saxena, M.C., and Bejiga, G. 1997. Superiority of winter sowing over traditional spring sowing of chickpea in the Mediterranean region. Agron. J. 89: 1. 112-118.
  29. Sio-Se Mardeh, A., Gholami, S., Bahramnejad, B., Kanouni, H., and Sadeghi, F. 2014. Effect of drought stress on compatible osmolytes content, enzyme activity and grain yield in chickpea (Cicer arietinum L) genotypes. IJCS. 16: 2. 109 -124. (In Persian).
  30. Thakur, P., Kumar, S., Malik, J.A., Berger, J.D., and Nayyar, H. 2010. Cold stress effects on reproductive development in grain crops: An overview. Environ. Exp. Bot. 67: 3. 429-443.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 508
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 371


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب