
تعداد نشریات | 13 |
تعداد شمارهها | 623 |
تعداد مقالات | 6,502 |
تعداد مشاهده مقاله | 8,647,540 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,248,632 |
کاربرد چارچوب سلسلهمراتبی چند مقیاسی برای تفکیک واحدهای مکانی آبخیزها (مطالعه موردی:آبخیز تیل آباد_استان گلستان) | ||
مجله پژوهشهای حفاظت آب و خاک | ||
مقاله 1، دوره 26، شماره 6، بهمن و اسفند 1398، صفحه 1-29 اصل مقاله (3.1 M) | ||
نوع مقاله: مقاله کامل علمی پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22069/jwsc.2019.15114.3024 | ||
نویسندگان | ||
غلامرضا خسروی1؛ امیر سعدالدین* 2؛ مجید اونق2؛ عبدالرضا بهره مند2؛ حسین مصطفوی3 | ||
1دانشجو دکتری/ دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان | ||
2دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان | ||
3پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی تهران | ||
چکیده | ||
چکیده سابقه و هدف: برای توصیف و ارزیابی تمام پیچیدگیها و همچنین تدوین برنامههای مدیریتی اکوسیستمهای رودخانهای ضرورت دارد تمامی مؤلفهها در مقیاسهای مکانی و زمانی مختلف مورد بررسی قرار گیرند. در این خصوص چارچوب سلسلهمراتبی- چند مقیاسی با رویکرد انعطافپذیر، فرآیند محور و قابل توسعه در طی پروژه " بازسازی رودخانهها برای مدیریت موثر حوضه" ( (REFORM، ارائه شده است که به متخصصان و مدیران حوضه رودخانهای کمک کند تا با جزییات بیشتر فرآیندها، عوامل و محرکهای اساسی هیدروموفولوژیکی را شناسایی و ویژگیهای آنها را در هر مقیاس تشریح نمایند. بهطورکلی چارچوب ارزیابی هیدرومورفولوژیکی و چرخه برنامه مدیریت در حوضههای رودخانهای شامل چهار مرحله اصلی: 1) مرزبندی و توصیف خصوصیات واحدهای مکانی 2) ارزیابی وضعیت هیدرومورفولوژیکی گذشته تاکنون و گرایش آینده 3) شناسایی و اولویتبندی فشارها 4) تدوین برنامه مدیریتی و پیادهسازی اقدامات ساماندهی و احیا است. مقاله حاضر به معرفی و کاربرد اولین مرحله چارچوب مذکور در حوزه آبخیز تیلآباد (استان گلستان-شمال ایران) پرداخته است.تفکیک واحدهای مکانی مختلف حوزه مورد مطالعه به صورت سلسلهمراتبی این امکان را فراهم می کند که در ابتدا واحدهای مکانی همگن از ناحیه تا واحدهای ژئومورفیک را شناسایی و سپس ارتباط مکانی و فرآیندهای هیدرومورفولوژیکی بین آنها را شناسایی نمود. همچنین این امکان فراهم میشود که اثرات هیدرومورفولوژیکی ناشی از هر فشار طبیعی و انسانی را شناسایی و روند اثرات آنها به طور سلسله مراتبی در مقیاس های مکانی مختلف بخصوص در واحد مکانی بازه ردیابی نمود. مواد و روش: تکنیک سنجش از راه دور و GIS به همراه چند سری پیمایش میدانی تکمیلی و همچنین برخی از آمار و اطلاعات از جمله هیدرولوژی، آب و هوا، توپوگرافی، زمینشناسی و کاربری اراضی، ویژگیهای مورفولوژیکی دره، آبراهه و دشت سیلابی جهت تفکیک حوزه آبخیز به واحدهای مکانی شامل: نواحی جغرافیایی، آبخیز، سیمای منظر، واحد بخش رودخانه و واحد مکانی بازه مورد استفاده قرار گرفتند. ناحیههای جغرافیایی از طریق سایت اینترنتی ناحیههای جغرافیایی جهان و با انطباق آن با نقشه ناحیه ها موجود در سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور به دست آمد. همچنین با استفاده از نقشه پوشش گیاهی، نقشه پهنه بندی بارش سالانه در طی دوره آماری و تصاویر گوگل ارث حدود مرز آنها کنترل گردید. مرز حوزه آبخیز تیلآباد با استفاده از اطلاعات توپوگرافی، لایه رقومی ارتفاعی (DEM)، شبکه رودخانه و لایه نقطهای خروجی حوضه از طریق ابزار GIS ترسیم گردید. واحدهای سیمای منظر بر اساس عوامل توپوگرافی، زمینشناسی، پوشش گیاهی و کاربری اراضی که به عنوان کنترلکننده اصلی فرآیندهای هیدرومورفولوژی هستند بدست آمد. سپس رودخانه تیلآباد بر مبنای تغییرات عمده در شیب دره، الحاق سرشاخههای اصلی به رودخانه و شاخص درجه محدودیت در تغییرپذیری عرضی رودخانه توسط دامنه دره به چند واحد مکانی بخش تفکیک گردید. واحدهای مکانی بخش بر مبنای ویژگیهای مورفولوژی و الگوی آبراهه، تغییرات شیب و قطر رسوبات بستر، تغییرات دبی و بار رسوب ناشی از اتصال شاخههای فرعی، نوع و شاخص محدودیت عرضی رودخانه و وجود موانع ناپیوسته مانند پل و بندهای اصلاحی که اختلال در تداوم طولی انتقال آب و رسوب ایجاد میکنند به چندین واحد مکانی بازه تفکیک شدند. یافته ها: بر اساس چارچوب مذکور، واحدهای مکانی در حوضه مورد مطالعه به طور سلسله مراتبی شامل دو واحد ناحیه جغرافیای زیستی، یک واحد آبخیز، چهار واحد سیمای منظر، هشت واحد بخش رودخانه و 26 بازه رودخانهای میباشد. نتیجه گیری: بر اساس نتایج این تحقیق به عنوان اولین مرحله چارچوب مذکور این امکان فراهم شد که با تعیین ساختار سلسه مراتبی واحدهای مکانی مختلف حوزه آبخیز تیلآباد، حدود انواع واحدهای مکانی را مشخص و ارتباط مکانی و ویژگیهای ساختاری بین آنها را نمایش داده شود.. شایان ذکر است | ||
کلیدواژهها | ||
هیدرومورفولوژی؛ مدیریت رودخانه؛ واحد سیمای منظر؛ واحد مکانی بازه؛ پروژه REFORM | ||
مراجع | ||
1.Alizadeh, A. 2006. Priciples applied hydrology, Ferdowsi University of Mashhad, 19th editin. (In Persian, 283)
2.Bizzi, S., Blamauer, B., Braca, G., Bussettini, M., Camenen, B., Comiti, F., Demarchi, L., García De Jalón, D., González Del Tánago, M., Grabowski, R.C., Gurnell, M., Habersack, H., Lastoria, B., Latapie, A., Martínez-Fernández, V., Mountford, J.O., Nardi, L., O’Hare, M.T., Percopo, C., Rinaldi, M., Surian, N., Weissteiner, C., and Ziliani, L. 2014. Thematic Annexes of the Multi-scale Hierarchical Framework. D2.1 Part 2. of REFORM (REstoring rivers FOR effective catchment Management), a Collaborative project (large-scale integrating project) funded by the European Commission within thev 7th Framework Programme under Grant Agreement 282656. 3.Blamauer, B., Camenen, B., Grabowski, R.C., Gunn, I.D.M., Gurnell, A.M., Habersack, H., Latapie, A., O’Hare, M.T., Palma, M., Surian, N., and Ziliani, L. 2014. Catchment Case Studies: Partial Applications of the Hierarchical Multi-scale Framework. REFORM Project, Deliverable 2.1 Part 4, of REFORM (REstoring rivers FOR effective catchment Management). 4.Blamauer, B., Belletti, B., García De Jalón, D., González Del Tánago, M., Grabowski, R., Gurnell, A.M., Habersack, H., Klösch, M., Marcinkowski, P., Martínez, V., Nardi, L., Okruszko, T., and Rinaldi, M. 2014. Catchment Case Studies: Full Applications of the Hierarchical Multi-scale Framework. Deliverable D2.1 Part 3, of REFORM (REstoring rivers FOR effective catchment Management).
5.Boon, P.J., and Raven, P.J. 2012. Front Matter, in River Conservation and Management, John Wiley & Sons, Ltd, Chichester, UK. doi: 10.1002/ 9781119961819.fmatter. 6.Brierley, G.J., and Fryirs, K.A. 2005. Geomorphology and river management: applications of the river styles framework. Blackwell, Malden.
7.Frissell, C.A., Liss, W.J., Warren, C.E., and Hurley, M.D. 1986. A hierarchical framework for stream habitat classification: viewing streams in a watershed context. Environ Manage. 10: 199-214.
8.Findlay, S.J., and Taylor, M.P. 2006. Why rehabilitate urban river systems? Area. 38: 312-325.
9.Gurnell, A.M., Rinaldi, M., Belletti, B., Bizzi, S., Blamauer, B., Braca, G., Buijse, D., Bussettini, M., Camenen, B., Comiti, F., and Demarchi, L. 2016. A multi-scale hierarchical framework for developing understanding of river behaviour to support river management. Aquat Sci.78: 1-16.
10.Gurnell, A.M., Belletti, B., Bizzi, S., Blamauer, B., Braca, G., Buijse, A.D., Bussettini, M., Camenen, B., Comiti, F., Demarchi, L., Garcla De Jalon, D., González, Del Tánago M., Grabowski, R.C., Gunn, I.D.M., Habersack, H., Hendriks, D., Henshaw, A., Klosch, M., Lastoria, B., Latapie, A., Marcinkowski, P., Martinez-Fernández, V., Mosselman, E., Mountford, J.O., Nardi, L., Okruszko, T., O’Hare, M.T., Palma, M., Percopo, C., Rinaldi, M., Surian, N., Weissteiner, C., and Ziliani, L. 2015.A multi-scale hierarchical framework for developing understanding of river behaviour. Aquatic Sciences, DOI 10.1007/s00027-015-0424-5.
11.Gurnell, A.M., Bussettini, M., Camenen, B., González Del Tánago M., Grabowski, R.C., Hendriks, D., Henshaw, A., Latapie, A., Rinaldi, M., and Surian, N. 2014. A hierarchical multi-scale framework and indicators of hydromorphological processes and forms. Deliverable 2.1, of REFORM (REstoring rivers FOR effective catchment Management).
12.Gurnell, A.M., González Del Tánago M., Rinaldi, M., Grabowski, R.C., Henshaw, A., O’Hare, M.T., Belletti, B., and Buijse, A.D. 2015 Developmentand Application of a Multi-scale Process-Based Framework for the Hydromorphological Assessment of European Rivers. Engineering Geology for Society and Territory, 3: 399-342.
13.Habersack, H.M. 2000. The river- scaling concept (RSC): a basis for ecological assessments. Hydrobiologia 422: 423. 49-60.
14.Hosseinzadeh, M.M., and Ismaili, R. 2005. Investigation of the efficiencyof Rozgen classification (Case study: the Babylonian and Talar rivers), Sarzamin Geographical Territory,2: 110-122. (In Persian) 15.Layeqi, P., and Karam, A. 2014. Geomorphologic classification of Jajroud River by Rosgen method, Quantitative Geomorphological Researches, 3: 130-143. (In Persian)
16.Ismaili, R., and Hosseinzadeh, M.M. 2015. Comparison of Rosgen method and the River Style Framework for Mountain Rivers, A Case Study of Northern Alborz, Lavich Watershed. J. Earth Sci. Res. 6: 64-79. (In Persian)
17.Johnson, B.H., and Padmanabhan, G. 2010. Regression estimates of design flows for ungaged sites using bankfull geometry and flashiness, Catena, 81: 117-125.
18.Mainstone C.P., and Holmes, N.T.H. 2010. Embedding a strategic approach to river restoration in operational management processes - experiences in England. Aquatic Conservation of Marine Freshwater Ecosystems.
19.Makhdoum, M.F. 2014. Fundamental of Landuse Planning, Tehran University, 289p.
20.Montgomery, D.R., and Buffington, J.M. 1997. Channel reach morphology in mountain drainage basins. Geol. Soc. Am. Bull. 109: 596-611.
21.Montgomery, D.R., and Buffington, J.M. 1998. Channel processes, classification and response potential. In: Naiman, R.J., Bilby, R.E. (eds) River ecology and management. Springer-Verlag Inc., NewYork, Pp: 13-42. 22.Rinaldi, M., Surian, N., Comiti, F., and Bussettini, M. 2013. A method for the assessment and analysis of the hydromorphological condition of Italian streams: the morphological quality index (MQI). Geomorphology 180-181: 96-108.
23.Rinaldi, M., Gurnell, A.M., González Del Tánago, M., and Bussettini, M. 2015. Classification of river morphology and hydrology to support management and restoration. Aquatic Sciences.78: 17-33.
24.Roni, P., and Beechie, T. 2013. Stream and watershed restoration - A guide to restoring riverine processes and habitats. John Wiley & Sons, Ltd, 290p.
25.Rosgen, D. 1994. A classification of natural rivers. Wildland Hydrology, 157649 U.S. Highway 160, Pagosa Springs, CO 81147. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 461 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 532 |