
تعداد نشریات | 13 |
تعداد شمارهها | 622 |
تعداد مقالات | 6,489 |
تعداد مشاهده مقاله | 8,610,003 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,200,552 |
ارزیابی جریان زیست محیطی رودخانه با روشهای اکو-هیدرولوژیکی (مطالعه موردی : رودخانه مهابادچای) | ||
مجله پژوهشهای حفاظت آب و خاک | ||
مقاله 3، دوره 25، شماره 6، بهمن و اسفند 1397، صفحه 47-65 اصل مقاله (603.64 K) | ||
نوع مقاله: مقاله کامل علمی پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22069/jwsc.2019.14563.2939 | ||
نویسندگان | ||
آیلر رزاقی1؛ حجت احمدی* 2؛ نورعلی حقدوست3؛ یهزاد حصاری4 | ||
1گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه | ||
2عضو هئیت علمی/ دانشگاه ارومیه | ||
3گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه؛ ارومیه | ||
4عضو هیات علمی | ||
چکیده | ||
سابقه و هدف: با توجه به کمبود آب و همچنین توزیع نامناسب مکانی و زمانی بارش، اجرای طرحهای توسعه منابع آب بویژه سدسازی و انتقال بین حوضه ای آب، گاهی اجتناب ناپذیر خواهد بود. بمنظور پیشگیری از اثرات منفی دراز مدت این طرحها بر اکوسیستمهای رودخانهای، لازم است نیازمندیهای هیدرولوژیکی و اکولوژیکی رودخانه در قالب یک نیاز آب زیست محیطی تعریف شده و در تعاملات تخصیص آب مد نظر قرار گیرد. نیازهای زیست محیطی اغلب بعنوان مجموعهای از دبیهای جریان با مقدار، زمان وقوع، فراوانی و تدوام جریان معین تعریف میشوند. این جریانها که شرایط مستعد نگهداری مجموعهای از زیستگاههای آبی و فرآیندهای اکوسیستم را فراهم میکنند، بعنوان "جریانهای زیست محیطی" نامیده میشوند. این مقاله به بررسی برآورد نیاز زیست محیطی در رودخانه مهابادچای پرداخته است. مواد و روش ها: زیرحوضه مهابادچای در جنوب غرب دریاچه ارومیه واقع شده و از نظر وسعت چهارمین زیرحوضه از حوضه آبریز دریاچه ارومیه می باشد.حدود جغرافیایی آن، از شمال به زیرحوضه نازلوچای، از جنوب به حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان، از شرق به دریاچه ارومیه و زیرحوضه زرینه رود-سیمینه رود و از غرب به کشور عراق محصور میگردد و بین '45 ْ44 تا '56 ْ45 طول شرقی و '22 ْ36 تا '10 ْ37 عرض شمالی قرار دارد. رودخانه مهاباد از دو شاخهاصلی به نامهای بیطاس و کوتر و یک شاخه کوچک به نام دهبکر تشکیل شده است. در این مطالعه نیاز اکولوژیکی رودخانه با چهار روش هیدرولوژیکی (تنانت ، تسمن، تغییرمنحنی تداوم جریان و مدل ذخیره رومیزی) برآورد شده است. یافته ها: نیاز اکولوژیکی رودخانه با چهار روش هیدرولوژیکی مربوطه محاسبه و مقایسه شد و با انتخاب روش اکوهیدرولوژیکی تغییر منحنی تداوم جریان در کلاس زیستی C به عنوان روش منتخب، بدلیل در نظر گرفتن خصوصیتهای اکولوژیکی رودخانه، نیاز زیست محیطی رودخانه مهابادچای در ایستگاه بیطاس 35/0 مترمکعب بر ثانیه و در ایستگاه کوتر 17/1 مترمکعب بر ثانیه برآورد گردید. جریان متوسط سالانه در ایستگاه هیدرومتری بیطاس 73/1 و در ایستگاه هیدرومتری کوتر 17/6 متر مکعب بر ثانیه است. نتیجه گیری: با توجه به نتایج بدست آمده جریان پیشنهادی روش تغییر منحنی تداوم جریان در کلاس C بعنوان حداقل جریان زیست محیطی برای رودخانه مهابادچای، توصیه میشود. زیرا این روش به داده های کمتری نیاز داشته؛ ارزیابی اولیه و سریع بر روی داده ها انجام می دهد؛ وضعیت های هیدرولوژیکی موجود را با در نظر گرفتن شرایط اکولوژیکی مطلوب شبیه سازی می کند. کلاس مدیریتی C (نسبتا تغییر یافته) حدود 20 الی 30 درصد بده متوسط جریان را به عنوان جریان زیست محیطی در نظر می گیرد؛ که در این حالت عملکرد اساسی اکوسیستم رودخانه هنوز دست نخورده بوده و اکثر گونه ها حفظ می شود. همچنین کلاس مدیریتی C با پتانسیل جریان در ماه های مختلف مطابقت خوبی داشته و از لحاظ مدیریتی، مصارف کشاورزی و شرب و .... در منطقه مورد قبول می باشد. | ||
کلیدواژهها | ||
اکولوژیک؛ مدل ذخیره رومیزی؛ تنانت؛ تسمن؛ تغییر منحنی تداوم جریان | ||
مراجع | ||
1.Belmar, O., Bruno, D., Martínez-Capel, F., Barquín, J., and Velasco, J. 2013. Effects of flow regime alteration on fluvial habitats and riparian quality in a semiarid Mediterranean basin. J. Ecol. Ind.
2.Cavendish, M.G., and Duncan, M.I. 1987. Use of the in stream flow Incremental methodology: a tool for negotiation. Environmental impact assessment review 6: 347-363.
3.DWAF. 1997. White paper on a National Water Policy for South Africa. Pretoria, South Africa, Department of Water Affairs and Forestry, 37p.
4.GAO, B., Yang, D., Zhao, T., and Yang, H. 2012. Changes in the eco-flow metrics of the Upper Yangtze River from of J. Hydrol.
5.Hafezparast, M. Sustainability Criteria in Assessment of Integrated Water Resources Management in the ArasBasin Based on DPSIR Approach. Assistant Prof., Dept. of Water Engineering, RaziUniversity. (In Persian)
6.Hirji, R., and Panella, T. 2003. Evolving policy reforms and experiences for addressing downstream impacts in World Bank water resources projects, River Research and Applications, 19: 667-681.
7.Hughes, D.A., and Munster, F. 2000. Hydrological information and techniques to support the determination of the water quantity component of the ecological reserve for rivers. Report to the Water Research Commission by the Institute for Water Research, RhodesUniversity, WRC Report No. 867/3/2000, Pretoria, South Africa.
8.Hughes, D.A., and Hannart, P. 2003. A desktop model used to provide an initial estimate of the ecological instream flow requirements of rivers in South Africa. J. Hydrol. 270: 167-181.
9.IWMI. 2004. Environmental flows. Environmental Perspectives on River Basin Management in Asia. Vol. 1, Issue 1. International Water Management Institute, Colombo, Sri Lanka.
10.Mann, J.L. 2006. in stream flow methodologies: An evaluation of the Tennant method for higher gradient streams in the national forest system lands in the western U.S., Master Thesis, Department of Forest, Rangeland, and Watershed Stewardship, Colorado State University, Colorado. 143p.
11.Mostafavi, S. 2013. Evaluation of environmental flow of Baranduz-chaiRiver, Master of Science thesis, faculty of agriculture, UrmiaUniversity, Urmia. (In Persian)
12.Nazariha, M. 2011. Evaluation of environmental flow in KaroonRiver by 3 Methods: Tenant, FDC & Smakhtin. Master of Science thesis, 5th specialized congress of environment engineering. (In Persian)
13.Poff, N., Richter, B., Arthington, A., Bunn, S., Naiman, R., Kendy, E., Acreman, M. etc. 2010. The ecological limits of hydrologic alteration (ELOHA): a new framework for developing regional environmental flow standards. Freshwater Biology, 55: 147-170.
14.Shaeri Karimi, S. 2010. Evaluation of rivers environmental flow. Master of Science thesis, faculty of agriculture, UrmiaUniversity, Urmia. (In Persian)
15.Smakhtin, V.U., and Anputhas, M. 2006. An assessment of environmental flow requirements of Indian River basins. IWMI Research Report 107. International Water Management Institute, Colombo, Sri Lanka, 36p.
16.Smakhtin, V.U. 2001. Low flow hydrology: a review. J. Hydrol. Pp: 147-186.
17.Smakhtin, V.U., and Anputhas, M. 2006. An assessment of environmental flow requirements of Indian River basins. IWMI Research Report 107. International Water Management Institute, Colombo, Sri Lanka, 36p.
18.Smakhtin, V.U., and Shilpakar, R.L. 2005. Planning for environmental waterallocations: An example of hydrology-based assessment in the East RaptiRiver, Nepal. Research Report 89. Colombo, Sri Lanka: International Water Management Institute.
19.Stock company of water zone of left Azarbayejan, Urmia lake basin, Mahabad-Chai sub-basin.
20.Taleb Bidokhti, N., and Bani Hashemi, B. 2007. Environmental rightful 2th specialized congress of environment engineering. Tehran university, Tehran. (In Persian)
21.Taleb Bidokhti, N. 2013. Environmental rightful challenges in Iran. special article of information newspaper (Sunday 26th of November 2013). (In Persian)
22.Tennant, D.L. 1976. Instream flow regimens for fish, wildlife, recreation and related environmental resources. Fisheries, 1: 6-10.
23.Tessman, S.A. 1980. Environmental Assessment, Technical Appendix E, in Environmental Use Sector Reconnaissance Elements of the Wester Dakotas Region of South Dakota Study. Water Resources Research Institute, South DakotaStateUniversity, Brookings, SD.
24.Tharme, R.E. 2003. A global perspective on environmental flow assessment: emerging trends in the development and application of environmental flow methodologies for rivers. River Research and Applications, 19: 397-441.
25.Yang, Y., Yang, Z., Liu, Q., and Sung, T. 2010. Assessing effects of dam operation on flow regimes in the lower Yellow River. Procedia Environmental Sciences, 2: 507-516. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,282 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,130 |