آمار
| تعداد نشریات | 13 |
| تعداد شماره‌ها | 642 |
| تعداد مقالات | 6,701 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,231,788 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,649,325 |
اثر چرای شدید بلندمدت بر خصوصیات خاک و حضور مجدد گونه غالب در مراتع قوشچی ارومیه | ||
| مجله پژوهش‌های حفاظت آب و خاک | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 مرداد 1404 | ||
| نوع مقاله: مقاله کامل علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22069/jwsc.2025.22719.3754 | ||
| نویسندگان | ||
| ژیلا قربانی* 1؛ زینب جعفریان2؛ جمشید قربانی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری علوم و مهندسی مرتع- دانشکده منابع طبیعی- دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری- ساری- ایران | ||
| 2استاد علوم و مهندسی مرتع، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری | ||
| 3دانشیار گروه علوم و مهندسی مرتع- دانشکده منابع طبیعی- دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری- ساری- ایران | ||
| چکیده | ||
| سابقه و هدف: اکوسیستم‌های مرتعی به علت تنوع محصولات و خدمات اکوسیستم‌های مرتعی به علت تنوع محصولات و خدمات از جمله جمله دامداری دامداری، پناهگاه پناهگاه حیات‌وحش، تنوع گونه‌های گیاهی و جانوری همچنین تنظیم جریان رواناب و کیفیت آن‌ها دارای اهمیت به‌سزایی هستند. این اکوسیستم‌ها نسبت به تغییرات عوامل محیطی حساس هستند (1). ارزیابی مراتع در درازمدت، زمینه برنامه‌ریزی اصولی و جلوگیری از تخریب مراتع و حفظ خاک را فراهم می‌نماید. همچنین پراکنش هرگونه گیاهی در محدوده‌های جغرافیایی خاصی امکان‌پذیر است، زیرا گیاهان نیازهای محیطی ویژه‌ای دارند که اگر قرار باشد در یک منطقه معین رشد و تولید مثل کنند، باید این احتیاجات تأمین گردد. ارزیابی حضور مجدد گونه‌های گیاهی در عرصه پس از چرای مفرط، اطلاعات مهمی درباره ظرفیت مراتع برای بازیابی ساختار و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خود و جلوگیری از فرسایش خاک مراتع ارائه می‌کند. در مطالعه حاضر، پژوهشی 4 ساله در مراتع منطقه قوشچی ارومیه به منظور بررسی اثر شرایط چرایی بر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و فرسایش خاک و حضور مجدد گونه غالب گیاهی پس از چرای شدید اجرا شد. مواد و روش‌ها: سایت 2 هکتاری منطقه قوشچی ارومیه با استفاده از حصارکشی به دو سایت یک هکتاری تحت قرق و چرا تقسیم و به مدت چهار سال از سال 1400 الی 1403 تحت بررسی قرار گرفت. در سایت تحت چرا، چرای شدید توسط دامگذاری به مدت دو هفته در ابتدای بهار سال 1400 اعمال و حضور مجدد گونه گیاهی غالب چرا شده در بهار و تابستان هرسال از بهار سال 1400 تا بهار سال 1403 و مجموعاً هفت نوبت توسط روش ترانسکت کوادرات و پلات‌گذاری در نقاط یکسان با قبل از چرا مشخص شد. از طرف دیگر، شدت فرسایش خاک در هر دو سایت تحت قرق و تحت چرای شدید با معیارهای چهارگانه فرسایش سطحی، شیاری، آبراهه‌ای و خندقی ارزیابی شد. نمونه‌برداری از خاک در دو عمق 0 تا 10 و 10 تا 20 سانتی‌متر در داخل هر پلات انجام گرفت. فرسایش سطحی با بررسی دانه‌بندی ذرات (MWD) و ماده آلی (OM) خاک، فرسایش‌های شیاری و آبراهه‌ای با روش مشاهده میدانی و فرسایش خندقی به کمک شاخص‌های هدایت الکتریکی (EC) و نسبت جذب سدیم (SAR) تعیین شد. فرسایش سطحی براساس شاخص نسبت قطر ذرات خاک در فراوانی معین در خاک سطحی (10-0 سانتی‌متر) به خاک زیرسطحی (20-10 سانتی‌متر) بیان شد. از نظر مستعد بودن خاک برای فرسایش، اسیدیته 9/5 و هدایت الکتریکی 1/0 حد آستانه برای فرسایش خطی اعم از لوله‌ای، شیاری و خندقی می‌باشند. از طرف دیگر، مقدار رس موجود در بافت خاک منطقه زیر 10 درصد است، خاک درشت بافت بوده و منافذ خاک حفظ شده و نفوذ آب به درون خاک در طول زمان کاهش نخواهد یافت تا منجربه ایجاد روان آب سطحی گردد. در نتیجه، روان آب بستر خود را عمیق نمی‌کند که با افزایش آن فرسایش خندقی ایجاد گردد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که اثر سال تنها بر ماده آلی و اسیدیته خاک معنی‌دار است. همچنین اثر شرایط چرایی (قرق یا تحت چرا) بر تمامی پارامترها به غیر از ماده آلی معنی‌دار بوده و اثر متقابل سال در شرایط چرایی بر هیچ یک از پارامترها معنی‌دار نبود. بیشترین میزان ماده آلی در سال 1401 به میزان 55/1 درصد و کمترین آن در سال 1402 به میزان 1/1 درصد بدست آمد. بیشترین میزان اسیدیته در سال 1403 به میزان 83/7 و کمترین آن در سال 1402 به میزان 59/7 بدست آمد. اسیدیته، هدایت الکتریکی و نسبت جذب سدیم در سایت تحت چرا به طور معنی‌داری بیشتر از سایت تحت قرق بودند اما میانگین قطر وزنی خاکدانه‌ها در سایت تحت قرق به طور معنی‌داری بیشتر از سایت تحت چرا بود (P<0.01). نتایج بررسی حضور مجدد در سایت تحت چرای شدید نشان داد که اثر سال، فصل و اثر متقابل آن‌ها بر حضور مجدد درمنه دشتی (Artemisia Sieberi) در عرصه، معنی‌دار هستند. کمترین مقدار حضور مجدد این گونه به علت فاصله زمانی کم پس از چرا در بهار سال 1400 به میزان 6 درصد و بیشترین آن به علت فاصله زمانی زیاد پس از چرا در تابستان سال 1403 به میزان 3/124 درصد بود. در میان پارامترهای تحت بررسی، تقریباً ارتباط مستقیمی بین ماده آلی خاک و حضور مجدد وجود داشت اما بقیه خصوصیات خاک با حضور مجدد گونه غالب ارتباط خاصی نداشتند. خاک منطقه در طبقه سدیمی قرار داشت و صرف‌نظر از فرسایش‌های شیاری و خندقی که در هر دو سایت تحت قرق و چرا به ترتیب، متوسط و خیلی کم بودند، دو نوع دیگر فرسایش شامل سطحی و آبراهه‌ای در سایت تحت چرا بیشتر از سایت تحت قرق بودند. در مجموع چرای شدید علاوه بر اثرات منفی که بر روی پوشش گیاهی داشت، موجب فرسایش بیشتر خاک نیز شد. نتیجه‌گیری: اسیدیته، هدایت الکتریکی و نسبت جذب سدیم در سایت تحت چرا به طور معنی‌داری بیشتر از سایت تحت قرق بودند اما میانگین قطر وزنی خاکدانه‌ها در سایت تحت قرق به طور معنی داری بیشتر از سایت تحت چرا بود. نتایج بررسی حضور مجدد نشان داد که اثر سال، فصل و اثر متقابل آن‌ها بر حضور مجدد گونه غالب درمنه دشتی معطر، معنی‌دار هستند. کمترین میزان حضور مجدد گونه تحت بررسی در بهار سال 1400 به میزان 6 درصد و بیشترین آن در تابستان سال 1403 به میزان 3/124 درصد بود. پیشنهاد می‌گردد در عمل، در حد بضاعت مراتع از آن‌ها بهره‌گیری شود. فصل چرا و ورود دام به عرصه، کارشناسی شده صورت پذیرد. نتیجه کاربردی این که پس از وقوع چرای شدید باید به مرتع فرصت بازیابی داد تا گونه‌های گیاهی غالب به عرصه بازگشته و جلوی فرسایش خاک گرفته شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مرتع؛ فرسایش خاک؛ برگشت‌پذیری؛ نسبت جذب سدیم؛ اسیدیته | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 4 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب